5 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Środowiska. To święto wszystkich, którym na sercu leży dobra forma naszej planety. Program Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) w szczególny sposób wspiera takie działania, które mają na celu ochronę i poprawę stanu środowiska naturalnego.
Działania na rzecz ochrony środowiska zajmują ważne miejsce w funduszach europejskich. I to od początku ich wdrażania w Polsce. Również w obecnym Programie Infrastruktura i Środowisko działania prośrodowiskowe stanowią jeden z priorytetów wydatkowania środków unijnych.
W POIiŚ stworzyliśmy dedykowaną oś priorytetową „Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu”, na której realizację przeznaczyliśmy środki unijne w kwocie ponad 3,5 mld euro. Dzięki nim wspieramy działania związane m.in. z rozwojem infrastruktury w zakresie gospodarki odpadami i gospodarki wodno-ściekowej, przeciwdziałaniem spadkowi różnorodności biologicznej czy wzmocnieniem odporności na zagrożenia związane ze skutkami zmian klimatu. Dotychczas w sektorze środowiska POIiŚ podpisane zostały umowy o dofinansowanie na realizację 819 projektów, dla których wartość ogółem przekracza 27,5 mld zł, z czego ponad 14,75 mld zł to wkład unijny.
Nowoczesna gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach
Najwięcej pieniędzy w sektorze środowiska POIiŚ, bo aż 8,4 mld zł, przeznaczyliśmy na realizację projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej. Cała ta kwota została już zagospodarowana. Podpisanych zostało 357 umów o dofinansowanie. Inwestycje te dotyczą budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych, zagospodarowania osadów ściekowych, wyposażenia aglomeracji w sieć kanalizacyjną. Wiele z nich realizowanych jest kompleksowo i wiąże się z poprawą jakości systemów zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Miasta budują lub modernizują oczyszczalnie ścieków komunalnych (dotyczy to ponad 200 miejsc w całej Polsce!). Nowa sieć kanalizacyjna osiągnie długość ponad 4,4 tys., a sieć wodociągowa - ponad 1 tys. km.
Inwestycje z zakresu gospodarki wodno-ściekowej w ogromnej mierze przyczyniają się do ochrony środowiska naturalnego. Dotyczy to również ochrony i zachowania stanu ekologicznego wód Bałtyku i zapobiegania zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych oraz gleby w Polsce. Nowoczesna infrastruktura oczyszczania ścieków komunalnych oraz przeróbki osadów ściekowych, którą budują nasi beneficjenci, pozwala zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych. Nowoczesne technologie przeróbki osadów ściekowych prowadzą do tego, że oczyszczalnie są samowystarczalne energetycznie. Możliwe jest to dzięki maksymalnemu wykorzystaniu wytwarzanego biogazu z osadów do produkcji ciepła lub energii elektrycznej. Nawet osady ściekowe traktowane są jak odnawialne źródło energii.
Mniej odpadów w środowisku
Gospodarka odpadami jest jednym z priorytetowych obszarów, na którym koncentrują się Fundusze Europejskie w Polsce. W POIiŚ jest do dyspozycji na ten cel kwota ponad 1,2 mld zł. To inspiruje do tworzenia systemów zagospodarowania odpadów, a zatem zapobiegania ich składowaniu i porzucaniu. Dzięki zwiększaniu stopnia segregacji, odzysku i recyklingu odpadów komunalnych ogranicza się ich niekorzystny wpływ na środowisko. Już 102 PSZOK-i (punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych) oraz 25 zakładów zagospodarowania odpadów otrzymało wsparcie z funduszy unijnych POIiŚ.
Adaptacja do zmian klimatu
Istotny strumień funduszy unijnych POIiŚ skierowaliśmy na działania, które mają na celu adaptację do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe - w szczególności katastrofy naturalne - oraz monitoring środowiska. Na te zadania zarezerwowaliśmy ponad 4 mld zł. Realizujemy inwestycje, które służą poprawie bezpieczeństwa powodziowego i zmniejszeniu skutków suszy. Wspieramy m.in. budowę suchych zbiorników i wałów przeciwpowodziowych, zagospodarowanie wód opadowych w miastach czy rozwój małej retencji w ekosystemach leśnych. Finansujemy też doposażenie w sprzęt straży pożarnej oraz rozwój monitoringu środowiska. Podpisaliśmy już umowy o dofinansowanie dla 79 projektów, a jeszcze w czerwcu rozpocznie się kolejny nabór wniosków o dofinansowanie, w którym samorządy będą mogły uzyskać wsparcie na inwestycje z zakresu gospodarowania wodami opadowymi na terenach miejskich. Przeznaczyliśmy na niego 60 mln zł z POIiŚ.
Zieleń w miastach
Na projekty związane z zielenią miejską przeznaczyliśmy z POIiŚ ponad 1,1 mld zł. Inwestycja ta okazała się strzałem w dziesiątkę, gdy przyszła pandemia. Miasta, które zdecydowały się zrekultywować tereny pierwotnie zdewastowane, obsadzić je drzewami, krzewami i kwiatami, stworzyły miejsca dla ruchowej rekreacji i wzmacniania odporności. Badania wykazały, że zieleń pochłania zanieczyszczenia powietrza i tam, gdzie jest jej więcej, ludzie mniej chorują i dłużej żyją. Zieleń poprawia też komfort życia, gdyż pochłania nadmiar wody opadowej. Później tę deszczówkę stopniowo oddaje, zasilając zasoby wodne i nawilżając powietrze, dzięki czemu łagodzi m.in. efekt „wysp ciepła”. Tereny zielone tworzą też przestrzeń dla różnorodnych gatunków, w tym śpiewających ptaków i owadów zapylających. Zieleń wiąże także dwutlenek węgla z atmosfery, włączając się w globalną akcję ratowania klimatu.
Ochrona przyrody i edukacja społeczeństwa
Niemałą kwotę, bo prawie 600 mln zł dofinansowania UE, przeznaczyliśmy na działania, które wzmacniają mechanizmy służące ochronie przyrody. Działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej z jednej strony służą powstrzymaniu procesu jej utraty, z drugiej zaś wzmacniają potencjał rozwoju gospodarczego i społecznego. Dlatego w POIiŚ realizujemy szeroki zakres zadań – począwszy od czynnej ochrony zagrożonych gatunków i siedlisk, poprzez zarządzanie zasobami przyrodniczymi, ograniczanie presji gatunków inwazyjnych i konfliktowych, do podnoszenia poziomu wiedzy społeczeństwa na temat ochrony środowiska i różnorodności biologicznej. Wspieramy projekty związane z ochroną wybranych gatunków i siedlisk na terenach parków narodowych oraz obszarach Natura 2000, jak również poza obszarami chronionymi, np. w korytarzach ekologicznych. Projekty, które mają hamować spadek różnorodności biologicznej, w wielu przypadkach przyczyniają się jednocześnie do adaptacji do zmian klimatu i zahamowania jego zmian. Na koncie mamy już 146 umów o dofinansowanie realizacji takich właśnie inwestycji.
Troska o środowisko nadal priorytetem
Obecnie intensywnie pracujemy nad przygotowaniem się do nowej perspektywy finansowej UE. Działania na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska oraz adaptacji do zmian klimatu będą stanowiły nadal jeden z priorytetów wsparcia Polityki Spójności po 2020 r. Lepsze wykorzystanie zasobów środowiska przynosi nie tylko wymierne efekty gospodarcze, ale wpływa także bezpośrednio na jakość życia ludzi. Dlatego realizacja celów dotyczących zrównoważonej gospodarki wodnej, przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, ochrony bioróżnorodności, zielonej infrastruktury w miastach oraz działania na rzecz klimatu to ważne obszary wydatkowania funduszy unijnych na nadchodzące lata.