Zmiany klimatu obserwowane w ostatnich latach wiążą się z coraz wyższym ryzykiem występowania w Polsce zarówno długich okresów suszy, jak i nagłych wezbrań rzek. Powódź – podobnie jak susza – jest zjawiskiem, które bardzo dotkliwie oddziałuje na środowisko, społeczeństwo i gospodarkę. Program Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) intensywnie wspiera działania z zakresu zrównoważonego gospodarowania wodami, które przyczyniają się do zmniejszenia skutków zarówno powodzi, jak i suszy.
Ochrona przeciwpowodziowa
Inwestycje mające na celu zmniejszenie skutków powodzi stanowią istotny obszar interwencji w ramach dedykowanego działania „Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska”. Przy wsparciu środków z funduszy unijnych POIiŚ realizowane są projekty polegające m.in. na budowie suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz budowie lub modernizacji wałów przeciwpowodziowych.
Obecnie w POIiŚ realizowanych jest 6 strategicznych inwestycji przeciwpowodziowych, których łączna wartość to ok. 3,25 mld zł. Ponad 1,48 mld zł z tej kwoty to wkład UE. Beneficjentem tych środków jest Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.
Zbiornik Racibórz Dolny na rzece Odrze
Jedną z kluczowych inwestycji z zakresu ochrony przeciwpowodziowej, a zarazem największą tego typu w skali kraju, jest budowa suchego zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na rzece Odrze, który osiągnął funkcjonalność przeciwpowodziową w styczniu tego roku. Zbiornik Racibórz, wraz z zakończoną modernizacją Wrocławskiego Węzła Wodnego (zrealizowaną jako projekt POIiŚ2007-2013), będzie stanowić kompleksowe zabezpieczenie Wrocławia i terenów przyległych. W okresie zagrożenia powodziowego na Odrze zbiornik będzie w stanie przejąć ok. 185 milionów metrów sześciennych wody i w ten sposób zredukować falę powodziową. Zbiornik zapewni ochronę przed powodzią dla mieszkańców trzech nadodrzańskich województw: śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego.Wartość całkowita projektu to prawie 2 mld zł, z czego 667,04 mln zł to wkład UE.
Inwestycje ze wsparciem POIiŚ realizowane w ramach kompleksowego „Projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry i Wisły” (POPDOW)
POPDOW ma pomóc w podniesieniu poziomu ochrony przeciwpowodziowej dla ludności mieszkającej na wybranych terenach dorzecza Odry i Górnej Wisły. Ma też wzmocnić administrację rządową w zapewnieniu skuteczniejszej ochrony przed powodziami letnimi i zimowymi oraz powodziami gwałtownymi. W projekt zaangażowane są międzynarodowe instytucje finansowe (w tym Bank Światowy oraz Bank Rozwoju Rady Europy), jak również środki z Funduszu Spójności oraz budżetu państwa.
Przy wsparciu środków unijnych POIiŚ w ramach POPDOW realizowane są trzy inwestycje, które mają na celu:
- ochronę przed powodzią Kotliny Kłodzkiej ze szczególnym uwzględnieniem ochrony miasta Kłodzka –budowane są cztery suche zbiorniki przeciwpowodziowe w lokalizacjach: Boboszów, Roztoki Bystrzyckie, Szalejów Górny i Krosnowice. Ześrodków UE na ten cel trafi ponad 369,56 mln zł
- ochronę przeciwpowodziową Sandomierza – inwestycja polega na kompleksowych pracach na różnych odcinkach wałów, tak by możliwie najskuteczniej ochronić przed skutkami powodzi mieszkańców gmin Sandomierz, Samborzec i Koprzywnica. Wsparcie unijne na ten cel to ponad 168,97 mln zł
- ochronę przed powodzią miasta Słubice – inwestycja obejmie wzmocnienie istniejących wałów przeciwpowodziowych Odry, budowę nowych wałów chroniących miasto od strony północnej (wał okrężny) oraz odbudowę Raczej Strugi i Czarnego Kanału. Na realizację tych zadań ze środków unijnych POIiŚ trafi ponad 103,99 mln zł
Węzeł Oświęcimski
Strategiczne znaczenie dla bezpieczeństwa Małopolski, ale także regionu śląskiego, mają prace przeciwpowodziowe przewidziane w ramach inwestycji „Zachowanie i ochrona środowiska, promowanie efektywnego gospodarowania zasobami wodnymi oraz zapobieganie i zarządzanie ryzykiem powodziowym, poprzez poprawę bezpieczeństwa powodziowego Węzła Oświęcimskiego”. Tereny Oświęcimia zostaną zabezpieczone przed wysokimi stanami wód. Bezpieczne będzie też szczególne miejsce pamięci narodowej – Muzeum Auschwitz-Birkenau (i cała jego powierzchnia, czyli 171 ha). Wsparcie unijne POIiŚ na realizację tej inwestycji to kwota ponad 66,57 mln zł.
Kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław
Projekt realizowany przy wsparciu środków unijnych w kwocie ponad 110,59 mln zł przyczyni się do odbudowy i modernizacji systemu ochrony przeciwpowodziowej Żuław. Inwestycja obejmie m.in. odbudowę budowli regulacyjnych na Wiśle, budowę wrót sztormowych na rzece Tudze, przebudowę stopnia wodnego Przegalina oraz rozbudowę systemu monitoringu ryzyka powodziowego. Projekt jest kolejnym elementem realizacji tzw. „Programu Żuławskiego – 2030”, w ramach którego ze środków POIiŚ2007-2013 dofinansowany został I etap zabezpieczenia przeciwpowodziowego Żuław.
Prace planistyczne
Obok działań inwestycyjnych, POIiŚ wspiera także opracowanie i aktualizację strategicznych dokumentów, wymaganych prawem unijnym i krajowym, niezbędnych dla zrównoważonego gospodarowania wodami. W ramach realizowanych projektów POIiŚ, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie dokonało m.in. przeglądu i aktualizacji wstępnej oceny ryzyka powodziowego. Aktualizowane są również mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, które stanowić będą podstawę do opracowania aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym.Łącznie w ramach POIiŚ zwarto 11 umów o dofinansowanie dla projektów, których przedmiotem jest opracowanie lub aktualizacja dokumentów strategicznych i planistycznych z zakresu gospodarowania wodami. Wkład UE w tych umowach wynosi ok. 165,46 mln zł.